Santorini

Santorini is wereldwijd beroemd om haar spectaculaire uitzichten, witgekalkte huisjes en romantische zonsondergangen, maar wie iets verder kijkt dan het toeristische decor, ontdekt een ander fascinerend aspect van dit eiland: wijn. De wijnbouw op Santorini behoort tot de oudste en meest unieke van Europa. Hier, op vulkanische grond gevormd door een van de grootste uitbarstingen in de geschiedenis, worden wijnen geproduceerd die wereldwijd geroemd worden om hun karakter, frisheid en mineraliteit. Een bezoek aan Santorini is dan ook niet compleet zonder kennis te maken met de rijke wijntraditie van het eiland.

Wijnbouw op lava en as

Wat Santorini als wijnregio zo uitzonderlijk maakt, is de unieke bodemstructuur. Het eiland is ontstaan uit vulkanische activiteit en bestaat voornamelijk uit lava, puimsteen, as en basalt. Deze arme, minerale grond is extreem goed doorlatend, houdt nauwelijks water vast en is vrijwel vrij van organisch materiaal. Dat klinkt niet bepaald ideaal voor landbouw, maar het tegendeel is waar: juist deze omstandigheden zorgen voor lage opbrengsten maar wijnen van hoge kwaliteit en intense expressie.

Bovendien beschermt de vulkanische bodem de wijnstokken tegen phylloxera – een druifluis die in de 19e eeuw de Europese wijnbouw bijna verwoestte. Doordat deze luis niet kan overleven in het poreuze, zanderige lava, staan veel wijnstokken op Santorini nog op hun originele wortelstokken, sommige zelfs honderden jaren oud. Dit maakt Santorini tot een levend wijnbouwmuseum.

De kuria kloúra: wijnstokken als manden

Wie door het landschap van Santorini rijdt, zal opmerken dat de wijnstokken er anders uitzien dan elders in Europa. In plaats van strak opgebonden rijen wijnstokken staan de planten laag bij de grond in een cirkelvormig patroon, alsof ze in een mandje groeien. Deze unieke snoeimethode heet kouloura (ook wel kourá genoemd) en is specifiek ontwikkeld voor de omstandigheden op het eiland. De opgerolde vorm beschermt de druiven tegen de felle zon, harde wind en opwaaiend vulkanisch stof. Tegelijkertijd houdt het vocht vast in de droge zomermaanden, waarin regen vrijwel afwezig is.

Deze traditionele manier van wijnbouw vereist veel handwerk en toewijding, maar het resultaat is indrukwekkend: geconcentreerde druiven met uitgesproken aroma’s en een perfecte balans tussen zuren en suikers.

Assyrtiko: de koning van Santorini

De onbetwiste ster van Santorini is de Assyrtiko-druif. Deze witte druif is oorspronkelijk afkomstig van het eiland en wordt hier al meer dan duizend jaar verbouwd. Assyrtiko heeft zich volledig aangepast aan het ruige microklimaat en produceert wijnen met een zeldzaam karakter: levendig, mineralig, met een stevige zuurgraad en een zilte ondertoon – bijna alsof je de zee proeft.

Assyrtiko-wijnen uit Santorini worden zowel als jonge, frisse varianten geproduceerd als in meer complexe stijlen, vaak op hout gerijpt. Ze kunnen uitstekend ouderen en passen perfect bij gerechten met zeevruchten, vis of gegrilde groenten.

Andere druivenrassen op het eiland zijn onder meer Athiri en Aidani (wit), en Mandilaria en Mavrotragano (rood), maar het zijn vooral de witte wijnen die internationaal erkenning hebben gekregen.

PDO Santorini: een beschermde herkomstbenaming

De kwaliteit en authenticiteit van Santorini-wijn is officieel erkend met een PDO (Protected Designation of Origin). Deze status garandeert dat wijnen onder het label “PDO Santorini” voldoen aan strikte eisen, zoals het gebruik van inheemse druivensoorten (vooral Assyrtiko) en traditionele productiemethoden. Wijnen met deze benaming worden wereldwijd geëxporteerd en zijn terug te vinden op de wijnkaarten van toprestaurants in Europa, Amerika en Azië.

Vinsanto: de zoete trots van het eiland

Naast droge witte wijnen produceert Santorini ook een bijzondere dessertwijn: Vinsanto. Deze wijn wordt gemaakt van laat geoogste Assyrtiko-, Aidani- en soms Athiri-druiven, die in de zon worden gedroogd om het suikergehalte te concentreren. Daarna volgt een lange rijping in houten vaten, soms wel meer dan tien jaar. Het resultaat is een diep amberkleurige wijn met aroma’s van gedroogd fruit, karamel, honing en kruiden, en een perfecte balans tussen zoetheid en zuren. Vinsanto (niet te verwarren met de Italiaanse Vin Santo) is een beschermde naam die alleen gebruikt mag worden voor deze unieke Santorini-wijn.

Wijnhuizen en proeverijen

Santorini telt inmiddels meer dan 20 wijnhuizen, variërend van kleine familiebedrijven tot moderne wijnmakers met internationale reputatie. Bekende namen zijn Boutari, Gaia, Sigalas, Argyros, Hatzidakis en Gavalas. Veel van deze wijnhuizen zijn open voor bezoekers en bieden rondleidingen, proeverijen en zelfs kleine musea over de geschiedenis van de wijnbouw op het eiland.

Een van de hoogtepunten is een bezoek aan het wijnmuseum van Koutsoyannopoulos, dat zich in een ondergrondse grot bevindt. Hier leer je alles over de moeilijke, maar innovatieve omstandigheden waarin de Santorini-wijnbouw zich ontwikkelde, inclusief de geschiedenis van druiventeelt, productie en export.

Combinatie met gastronomie en landschap

Wijn drinken op Santorini is altijd een ervaring die verder gaat dan het glas. Op het terras van een wijnhuis met uitzicht op de caldera smaakt een glas Assyrtiko extra bijzonder. De wijnen combineren perfect met de lokale keuken, die bestaat uit tomatenballetjes, gegrilde inktvis, kappertjes, fava (gele spliterwtenpuree) en vers gevangen vis. De gastronomische beleving wordt versterkt door het uitzicht op de blauwe Egeïsche Zee, de witte dorpjes en het ruige lavalandschap.

Duurzaamheid en toekomst

De wijnbouw op Santorini staat onder druk door toerisme, klimaatverandering en verstedelijking. Veel jonge mensen verlaten het eiland, en het aantal actieve wijnboeren daalt. Toch zijn er ook hoopvolle tekenen: jonge wijnmakers keren terug naar het eiland met nieuwe ideeën, er is meer aandacht voor biologische teelt en exportmarkten tonen groeiende interesse in authentieke, duurzame wijnen met een verhaal.

Conclusie

De wijnregio van Santorini is uniek in de wereld. De combinatie van een eeuwenoude traditie, extreme teeltomstandigheden, vulkanische terroir en inheemse druivenrassen levert wijnen op met een uitgesproken karakter. Van de droge, zilte frisheid van een Assyrtiko tot de weelderige zoetheid van een Vinsanto – Santorini biedt een wijnbeleving die je nergens anders zult vinden. Voor de liefhebber van wijn, cultuur en landschap is dit eiland een waar paradijs.